اصلى ترین علّت قیام و شهادت امام حسین علیه السلام ، مبارزه با نادانى است.

بر پایه آنچه بسیارى از منابع معتبر ، در این باره، از امام صادق علیه السلام گزارش کرده اند ، ایشان ، در دعایش به درگاه خداوند مى گوید : وَ بَذَلَ مُهجَتَهُ فیکَ لِیَستَنقِذَ عِبادَکَ مِنَ الجَهالَةِ وَحَیرَةِ الضَّلالَةِ

و خونش را به خاطر تو بذل کرد تا بندگانت را از نادانى و سرگردانىِ گم راهى ، بیرون آورد . همه آنچه در تبیین هدف قیام و حکمت شهادت امام حسین علیه السلام بیان شد ، در تعبیر «جهل زدایى» خلاصه شده است . جهل زدایى ، نه تنها هدف قیام سیّد الشهدا علیه السلام ، بلکه هدف بعثت خاتم الأنبیا صلى الله علیه و آله و نزول قرآن است : بر این اساس ، اصلى ترین کار انبیا و اولیاى الهى ، ریشه کن کردن بیمارى جهل از جامعه است ؛ زیرا تا این بیمارى علاج نگردد ، نمى توان انتظار داشت که ارزش هاى دینى بر جامعه ، حاکم گردد . امام حسین علیه السلام نیز براى تحقّق این آرمان بلند ، خون پاک خود را در راه خدا اهدا کرد و بدین سان ، اصلى ترین دلیل پیروان مکتب اهل بیت علیهم السلام براى «زنده نگه داشتن مکتب شهادت ، به وسیله عزادارى بر امام حسین علیه السلام» نیز جهل زدایى از جامعه اسلامى است و تا درمان کامل این بیمارى خطرناک اجتماعى و استقرار حاکمیت مطلق ارزش هاى اسلامى در جهان ، تداوم این مکتب ، ضرورت دارد .

بازهم غم همیشگی من در روزهای اربعین 

خواندن زیارت اربعین ورسیدن به این عبارت که »لیستنقذ عبادک من الجهاله وحیره الضلاله»

که حسین جان خود وعزیزانش را فداکرد تا من وما از جهالت وحیرت گمراهی برهیم ...

وچه حالی میشود زینبش که هنوز مرا درجهالت میبیند وجاهل های دیگری

وگمراهانی در لباس هدایت یافته .......

یکی از آفتها یعزاداری ترسیم چهره ای ذلیلانه از امام حسین است .

حسین بن على علیه السلام ، مظهر عزّت الهى و عاشورا ، جلوه گاه حماسه و عزّت حسینى ، و شعار دشمن شکن «هَیهاتَ مِنّا الذّلة!» ، میراث گران بهاى اوست .

در منابع معتبر ،گزارش شده که امام حسین علیه السلام ، ضمن سخنرانى حماسى اى در روز عاشورا ، خطاب به سپاه دشمن فرمود : 

ألا وإنَّ الدَّعِىَّ ابنَ الدَّعِىِّ قَد رَکَزَ بَینَ اثنَتَینِ ، بَینَ السَّلَّةِ وَ الذِّلَّةِ ، وَ هَیهاتَ مِنّا الذِّلَّةُ ! یَأبَى اللّه ُ لَنا ذلِکَ و رَسولُهُ وَ المُؤمِنونَ ، وَ حُجورٌ طابَت ، وَ حُجورٌ طَهُرَت ، وَ اُنوفٌ حَمِیَّةٌ وَ نُفوسٌ أبِیَّةٌ ، مِن أن تُؤثَرَ طاعَةُ اللِّئامِ عَلى مَصارِعِ الکِرامِ .  هان ! بى نَسَبِ پسر بى نَسَب،

مرا میان دو چیز ، قرار داده است : بین شمشیر و خوارى . خوارى ، از ما دور است و خداوند ، آن را براى ما نمى پذیرد ، و نیز پیامبرش و مؤمنان و دامن هایى پاک و پاکیزه و جان هایى عزّتمند و نَفْس هایى خوددار که اطاعت از فرومایگان را بر مرگى کریمانه ، مقدّم نمى دارند . 

بنا بر این ، هر گزارشى از تاریخ عاشورا که حاکى از پذیرش ذلّت توسّط امام حسین علیه السلام باشد ، دروغ بوده و ساخته و پرداخته دشمنان اوست ؛

مانند این گزارش که امام علیه السلام فرموده : إختاروا مِنّى خِصالاً ثَلاثا : إمّا أن أرجِعَ إلَى المَکانِ الَّذى أقبَلتُ مِنهُ ، وَ إمّا أن أضَعَ یَدى فى یَدِ یَزیدَ بنِ مُعاوِیَةَ ، فَیَرى فیما بَینى وَ بَینَهُ رَأیَهُ ، وَ إمّا أن تُسَیِّرونى إلى أىِّ ثَغرٍ مِن ثُغورِ المُسلِمینَ شِئتُم ، فَأَکونَ رَجُلاً مِن أهلِهِ ، لى ما لَهُم ، وَ عَلَىَّ ما عَلَیهِم .

یکى از این سه [پیشنهاد من] را بپذیرید: یا به همان جایى که از آن آمده ام ، باز گردم، یا دستم را در دستِ یزید بن معاویه بگذارم و او میان من و خود ، حکم کند، یا مرا به هر یک از مرزهاى مسلمانان که مى خواهید ، بفرستید و من هم مانند یکى از ساکنان آن جا شوم ، با همان وظایف و حقوق. 

یا طلب آب کردن امام علیه السلام از شمر ملعون، هنگامى که مى خواست ایشان را به قتل برساند که در نور العین ، به امام علیه السلام نسبت داده شده و آمده است :ذا و لا بدّ من قتلى فَاسقنى شربة ماءٍ . فقال : هیهات أن تذوق الماء بل تذوق الموت غصّة بعد غصّة و جرعة بعد جرعة . [حسین علیه السلام فرمود :] «حال که مرا مى کُشى، پس جرعه اى آب به من بده» . شمر گفت : هرگز قطره اى آب نخواهى چشید ؛ بلکه مرگ را به صورت گلوگیر و جرعه جرعه، خواهى چشید! 

این گونه گزارش ها ، علاوه بر این که با مُحکمات تاریخِ عاشورا و موضعگیرى هاى امام علیه السلام در طول زندگى افتخارآمیز او  منافات دارد ، با اصول باورهاى شیعه در باره جایگاه والاى خاندان پیامبر خدا صلى الله علیه و آله نیز مخالفت دارد

و بر این اساس ، یکى از آفات مجالس عزادارى سیّد الشهدا علیه السلام ، مرثیه سرایىِ ذلّت آمیز براى آن امام است .

از این رو ، بر ذاکران مخلص اهل بیت علیهم السلام فرض است که از بیان هر سخن و تعبیرى که حاکى از اظهار ذلّت یا عجز آن بزرگوار و خانواده ایشان در حادثه عاشورا باشد ، جدّا اجتناب کنند .

خطرناک ترین آفت عزادارى امام حسین علیه السلام ، تحریف هدف آن است .حکمت عزادارى امام حسین علیه السلام با حکمت شهادت ایشان ، یکى است . بنا بر این ، تحریف هدف عزادارى ، تحریف هدف شهادت آن بزرگوار نیز هست .

این تحریف ، به دو گونه مى تواند تجلّى یابد : یکى آن که به جاى روشنى بخشى و احیاگرى ، تنها به درخواست آمرزش گناهان و پاک سازى معنوى خلاصه گردد ؛ و دیگر ، آن که به جاى تأکید بر بُعد حماسى آن ، به جنایت یزیدیان و ستمگران در این حادثه پرداخته شود . این سخن ، بدان معنا نیست که آمرزش گناهان و پاک سازى معنوى، از نتایج و فواید عزادارى نیست و یا این که نباید جنایت هاى ستم پیشگان را برشمرد ؛ بلکه غرض ، پرهیز از نگاه تجزیه اى است . اگر به جاى جهل زُدایى و احیاى ارزش هاى اسلامى ، هدف عزادارى براى سالار شهیدان ، در پاک سازى گنهکاران از گناه ، خلاصه شود ، در واقع ، هدف شهادت امام علیه السلام و عزادارى براى ایشان ، تحریف شده است ؛ یعنى دقیقا همان تحریفى که در آیین مسیحیت ، در باره عیسى علیه السلام تحقّق یافت . به عبارت دیگر آنچه تحریف هدف عزادارى براى امام حسین علیه السلام است ، خلاصه کردن این هدف ، در پاک سازى گناهان ، شبیه باور خرافىِ مسیحیان در باره مصلوب شدن عیسى علیه السلام است . این سخن ، البته به معناى نفىِ نقش عزادارى در آمرزش گناهان نیست . از سوى دیگر ، حادثه عاشورا ، در یک نگاه کلّى و واقع بینانه ، داراى دو بُعد است : یکى بُعد جنایت و مظلومیت ، و دیگرى بُعد حماسه و عزّت و عظمت . از این رو ، تحلیل و تبیین صحیح این حادثه ، در صورتى امکان پذیر است که این دو بُعد ، در کنار هم دیده شوند و ارائه گردند . در غیر این صورت ، مخاطب ، درک درستى از این جریان مهم تاریخ اسلام ، پیدا نخواهد کرد 

پس از واقعه عاشورا ، نخستین مرثیه سرایان سیّد الشهدا علیه السلام و یارانش ، فرزندش امام زین العابدین علیه السلام ، خواهر بزرگوارش زینب کبرا علیهاالسلام ، دختران امام علیه السلام (اُمّ کلثوم و فاطمه صغرا) ، و همسرش رَباب بوده اند که در کربلا ، کوفه و شام ، با مرثیه سرایى هاى هدفمند خود ، راه سالار شهیدان را ادامه دادند . امّا در مدینه ، نخستین مرثیه سرا پس از شهادت امام حسین علیه السلام ، اُمّ سَلَمه ، همسر بزرگوار پیامبر خدا صلى الله علیه و آله بود . یعقوبى ، در این باره مى نویسد : نخستین ضجّه زننده اى که در مدینه، ضجّه اش [بر حسین علیه السلام] بلند شد، اُمّ سَلَمه ، همسر پیامبر خدا صلى الله علیه و آله بود .