بسیاری از مردم تصور می‌کنند واقعه عاشورای سال 61 هجری قمری در روز جمعه روی داده و در آن زمان، اوج تابستان بود؛ درحالی‌که این اتفاق در روزهای سه‌شنبه یا چهارشنبه و اواخر مهرماه روی داده است.
شرایط آب‌وهوایی منطقه کربلا طوری است که بیشتر روزهای سال، هوا بسیار گرم است و از آن‌جا که تقویم رایج بین اعراب یعنی تقویم قمری بین فصل‌ها حرکت می‌کند، نمی‌توان فصل‌ها را بر اساس توالی ماه‌ها به سادگی تعیین کرد.

اغلب مورخان برای انطباق تقویم شمسی، میلادی و قمری از قراردادی استفاده می‌کنند که تقویم هجری قمری قراردادی نامیده می‌شود. بر اساس آن، ماه‌های قمری یکی‌در میان 29 و 30 روزه هستند و با این حساب‌وکتاب ساده می‌توان تاریخ‌های قدیمی را با دقت چند روز تعیین کرد.

اما تعیین دقیق تاریخ شمسی متناظر با تقویم قمری کاری سخت و نیازمند استفاده از ابزارهای دقیق است. امیر حسن‌زاده، کارشناس ارشد مرکز تقویم موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران (مرکز تقویم مسوولیت استخراج تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران را برعهده دارد) در مقاله‌ای به محاسبه انطباق تاریخ قمری و شمسی واقعه عاشورا پرداخته و آن‌را روزهای سه‌شنبه 20 مهر یا چهارشنبه 21 مهر سال 59 هجری شمسی بدست آورده است.

شایان ذکر است که هرچند این رویداد در اواخر ماه مهر اتفاق افتاده، اما همین امروز هم در مهرماه، ساکنان مناطق مرکزی و جنوبی عراق و حتی هم‌وطنان ساکن خوزستان هوای بسیار گرمی را در طول روز تجربه می‌کنند.

دستی بلند می شود این نوحه ها کم است 
ای عشق شیعه باش که ماه محرم است 

در عاشقانه های خودش شاعری نوشت 
حتی تمام سال برای عزا، کم است 

عاشق شوید زود که این نیز بگذرد 
وقتی بساط عشق در اینجا فراهم است 

سوگند می خورم به فراوانی شما 
این سایه شمر نیست، نه این ابن ملجم است 

سهم شما همیشه تاریخ از فدک 
یک پهلوی شکسته و یک آسمان غم است 

هیئت سکوت می کند و ناله، کسی 
در حلقه های ممتد زنجیر مبهم است 

محکم بکوب و جام بلا را نگاهدار 
پیمان مشک تشنه و عباس محکم است 

درمورد عوامل انحراف جامعه، ایشان سه عامل "تبلیغ" ، "تطمیع" و "تهدید" را عوامل اساسی انحراف جوامع معرفی می‌کند که در زمان معاویه، مقدمات شکل گیری واقعه عاشورا را فراهم می‌کردند. 

 وی راجع به عامل تبلیغ می‌گوید: عامل اول تبلیغات است که همه سیاستمداران سعی می‏کنند به وسیله آن، افکار مردم را عوض کنند و به جهتی که می‏خواهند سوق دهند. از آن جا که فرهنگ‏ها و جوامع فرق می‏کنند، کیفیت به کار گرفتن عوامل تبلیغاتی نیز فرق می‏کند. آن روز عوامل تبلیغاتی در درون جامعه اسلامی مسأله اومانیسم، پلورالیسم یا حقوق بشر امروزی نبود، کسی به این حرف‏ها گوش نمی‏داد، اسلام حاکم بود. مردم به پیغمبر صلی الله علیه و آله و خدا معتقد بودند، قرائت‏های گوناگون از دین و حرف‏هایی از این قبیل هم خریدار نداشت. ولی عوامل دیگری بود که می‏توانستند در تبلیغات از آنها استفاده کنند. از جمله ابزار تبلیغاتی مورد استفاده در آن زمان، هنر و ادب، به ویژه شعر بود. شعر در میان اعراب آن عصر جایگاه بسیار مهمی داشت [...] اما بین کسانی که به اسلام بیشتر گرایش داشتند آنچه برای آنها معتبر بود، قرآن و حدیث بود. لذا معاویه سعی می‏کرد کسانی را تقویت و تشویق کند که حدیث بسازند. ابوهریره یکی از حدیث‏سازان معروف است که خود علمای اهل تسنن درباره او کتاب‏ها نوشته‏اند [...] لذا معاویه بخصوص سه دسته قراء، شاعران و محدثان، را به کار می‏گرفت تا دستگاه تبلیغات منسجم و همه جانبه‏ای را به نفع خود به راه اندازد. 

 درمورد عامل تطمیع نیز بیان می‌کند: عده‏ای را با استفاده از ابزار شعر، حدیث و قرآن فریب می‏داد، اما همه تحت تأثیر این تبلیغات نبودند. روسای قبیله‏ها را بیشتر از راه تطمیع دادن پست و مقام، هدایا، جوایز سنگین و کیسه‏های طلا فریب می‏داد و آنها را مجذوب خود می‏کرد.[...] هنگامی که برای رئیس قبیله‏ای سکه‏های طلا را می‏فرستاد، کمتر کسی بود که در برابر آن سکه‏های طلا خاضع نشود. معاویه روسای قبایل را به این وسیله می‏خرید. 

 آیت‌الله مصباح در مورد عامل تهدید می‌گوید: و بالاخره سایر مردم جامعه را هم با تهدید، مطیع خود می‏کرد. کسانی که مخالفت می‏کردند، به محض این که به معاویه بد می‏گفتند و انتقاد می‏کردند، فوراً جلب می‏شدند، آنان را کتک می‏زدند، زندانی می‏کردند، و در نهایت می‏کشتند.

 معاویه خیلی راحت با این سه عامل «تبلیغ» به وسیله شعرا، محدثین و قراء، و عامل «تطمیع» نسبت به روسای قبایل و اشخاص سرشناس، و عامل «تهدید» نسبت به سایر مردم، و به کارگیری این ابزارها جامعه را به سوی اهداف شیطانی خود منحرف کرد.

 ادامه دارد