به طور کلّى ، ویژگى هاى روانى بیشتر جامعه آن روزگارِ کوفه را که در شکست ظاهرى نهضت امام حسین علیه السلام دخیل بوده اند ، مى توان چنین برشمرد :

یک . نظام ناپذیرى

هسته اوّلیه شهر کوفه را قبایل بَدَوى (صحرانشین) تشکیل مى دادند که بنا به علل مختلف ، در فتوحات اسلامى شرکت جستند و سپس از صحرانشینى و کوچرَوى ، به شهرنشینى روى آوردند ؛ امّا با این حال ، خُلق و خوى صحرانشینى خود را از دست نداده بودند . یکى از ویژگى هاى صحرانشینان ، داشتن آزادى بى حدّ و حصر در صحراها و بیابان هاست . از این رو ، آنان از همان ابتدا به درگیرى با امیران خود پرداختند ، به گونه اى که خلیفه دوم را به ستوه آوردند ، تا جایى که از دست آنان ، این چنین شِکوه نمود : چه مصیبتى بالاتر از این که با صد هزار جمعیّت ، رو به رو باشى که نه آنها از امیرى خشنودند ، و نه امیرى از آنان رضایت دارد ؟! مى توان گفت که چنین جامعه اى ، امیر عادل و آزاداندیش را بر نمى تابد . در این جامعه ، مردم از این گونه امیران ، سوء استفاده مى کنند ، در مقابل آنها به معارضه بر مى خیزند و از فرمان آنان ، اطاعت نمى نمایند . نمونه همه این نشانه ها را در رفتاراطاعت در برابر حکومت نماید .

دو . دنیاطلبى

گرچه بسیارى از مسلمانان صدر اسلام ، با نیّتى خالص و به جهت رضاى حق و پیشرفت اسلام در فتوحات اسلامى شرکت مى جستند ، امّا کم نبودند افراد و قبایلى که به قصد به دست آوردن غنایم جنگى در این جنگ ها شرکت مى کردند . اینان ، پس از سکونت در کوفه ، حاضر به از دست دادن دنیاى خود نبودند و به محض احساس کردن هر گونه خطرى ، عقب مى نشستند و به عکس ، هر گاه احساس نفعى مى نمودند ، فورا به عرصه داخل مى شدند . شاهد صادق این مطلب ، حضور کوفیان در دو جنگ جَمَل و صفّین است . هنگامى که در سال 36 هجرى ، امام على علیه السلام براى مقابله با شورشیانِ مستقر در بصره ، از مدینه ره سپار عراق شد ، از کوفیان ، درخواست کمک نمود . کوفیان که هنوز حکومت امام على علیه السلام را نوپا مى دیدند و از سرنوشت جنگ ، بخصوص با توجّه به کثرت سپاه بصره ، بیمناک بودند ، کوشیدند از زیر بار این دعوت ، شانه خالى کنند و سرانجام ، پس از تبلیغ ها و تشویق هاى فراوان ، تنها دوازده هزار نفر ، یعنى حدود ده درصد از جمعیّت جنگجویان کوفه ، در این جنگ ، به نفع على علیه السلام شرکت جستند . پس از اتمام جنگ نیز یکى از اعتراض هاى نخبگان و خواصّ آنان ، مصادره نشدن و تقسیم نشدن غنایم به وسیله امام على علیه السلام بود . امّا در جنگ صفّین که کوفیان ، حکومت امام على علیه السلام را سامان یافته مى دیدند و امید فراوانى به پیروزى داشتند ، رغبت بیشترى به شرکت در جنگ نشان دادند ، به طورى که تعداد سپاهیان امام على علیه السلام را در این جنگ ، بین 65 تا 120 هزار نفر نگاشته اند که شمار افراد غیر کوفى آن ، بسیار ناچیز بوده است . فراوانىِ بیعت کنندگان با مسلم را نیز مى توان با همین اصلْ توجیه نمود ، گرچه عدّه اندکى از افراد مخلص نیز در میان آنها بودند .