براى ارزیابى سفر امام حسین علیه السلام به عراق و انتخاب کوفه به عنوان پایگاه قیام ، باید توجّه داشت که حکمت قیام امام علیه السلام ، در صورت همکارى مردم ، در درجه اوّل ، براندازى حکومت یزید و تأسیس حکومت اسلامى بود و در مرتبه بعد ، امر به معروف و نهى از منکر ، افشاگرى علیه حکومت اُمَوى و سست کردن پایه‏هاى آن ، پیشگیرى از نابودى ارزش‏هاى اسلامى و در نهایت ، اتمام حجّت بر مردم مسلمان بود ، هر چند تحقّق این اهداف ، به قیمت شهادت او و عزیزانش و اسارت خانواده‏اش تمام شود .

کوفه در آن دوران ، ویژگى‏هایى داشت که با عنایت به آن ویژگى‏ها ، مناسب‏ترین نقطه در جهان اسلام براى تحقّق اهداف امام حسین علیه السلام بود . این ویژگى‏ها عبارت اند از :

یک . موقعیت سیاسى - نظامى‏

شهر کوفه ، در سال هفده هجرى ، به فرمان عمر، خلیفه دوم، و به دست سعد بن ابى وقّاص ، به منظور تشکیل یک پادگان بزرگ نظامى جهت ساماندهى نیروهاى نظامى براى گسترش هر چه بیشتر فتوحات اسلامى ، شکل گرفت .

به دلیل موقعیت ویژه شهر کوفه در صدر اسلام ، شمار قابل توجّهى از سران قبایل ، فرماندهان بزرگ نظامى و جنگجویان زُبده ، در این شهر، ساکن بودند . از این رو ، امام على علیه السلام هنگامى که براى خاموش کردن فتنه «ناکثین (پیمان‏شکنان)» از مدینه عازم عراق شد ، تنها هفتصد نفر نیروى نظامى از مهاجر و انصار، همراه داشت ؛ ولى

و هنگامى که کوفیان در «ذى قار» به امام على علیه السلام پیوستند ، ایشان در ستایش آنها فرمود :

شما بامحبّت‏ترینِ عرب نسبت به پیامبر صلى اللَّه علیه و آله و خاندانش هستید . من، پس از خدا ، با اعتماد کردن به شما نزدتان آمدم .

و پس از پایان جنگ جمل ، با این جملات از آنها قدردانى کرد :

جزاکُمُ اللَّهُ مِن أهلِ مِصرٍ عَن أهلِ بَیتِ نَبِیِّکُم أحسَنَ ما یَجزِى العامِلینَ بِطاعَتِهِ وَ الشّاکِرینَ لِنِعمَتِهِ ، فَقَد سَمِعتُم وأطَعتُم ، وَدُعیتُم فَأَجَبتُم .

خداوند ، به خاطر خاندان پیامبرتان ، بهترین پاداشى را که به اهل طاعت و سپاس‏گزاران نعمتش مى‏دهد ، به شما عطا کند . شما ، گوش فرا دادید و اطاعت کردید ، و فرا خوانده شدید و اجابت کردید .

همچنین در جنگ صِفّین که شمار سپاهیان امام على علیه السلام در منابع تاریخى تا یکصد و بیست هزار ذکر شده ، عمده نیروهاى ایشان از کوفه بودند . در همین جنگ ، هنگامى که امام علیه السلام سستىِ سپاهیان خود را در برابر سپاه شام ملاحظه کرد ، ضمن سخنانى سرزنش‏آمیز ، به جایگاه مهم آنان در جهان اسلام اشاره کرد و فرمود :

أنتُم لَهامیمُ العَرَبِ و یَآفیخُ الشَّرَفِ، وَ الأَنفُ المُقَدَّمُ ، وَ السَّنامُ الأَعظَمُ .

شما بزرگان عرب و سران شرف و پیشوایان جلودار و مهتران بزرگ هستید .

و در جایى دیگر ، همراه با انتقاد از کوفیان ، خطاب به آنها مى‏فرماید :

و أنتُم تَریکةُ الإِسلامِ، و بَقِیَّةُ النّاسِ  .

و شما، یادگارِ اسلام و بازمانده مسلمانانید .